Vallen en weer opstaan…. Hoe doe je dat?
Een grote klant kondigde aan de samenwerking te willen stoppen. Dit kwam als een donderslag bij heldere hemel. Alsof je in één keer gevloerd wordt. Je bent verdoofd, weet niet hoe te reageren.
Wat doe je in zo’n geval? Hoe sla je jezelf hier doorheen?
Vallen en weer opstaan, …alleen soms wil je even blijven liggen
“Gewoon positief denken, tandje erbij, en vrolijk verder’… Dit kun je wel tegen jezelf zeggen, alleen het werkt vaak niet.
Het gezegde ‘ergens overheen stappen’ werkt in mijn optiek niet. In plaats van er overheen zul je er in mijn optiek dóórheen moeten. En poeh, dat valt niet mee.
Maar hoe doe je dat?
Ineens moest ik denken aan de fasen in het rouwproces. Deze wil graag met jullie delen.
De 6 fases in een rouwproces
Een rouwproces geldt niet alleen bij het overlijden van een dierbare. Rouwen heb je ook te doen bij verlies van bijvoorbeeld een vriendschap, een baan, een klant of een moeilijke situatie. Wanneer je met ‘verlies’ geconfronteerd wordt, dan zijn er (hoe vreemd het ook klinkt) fasen te herkennen. Deze fases doorloop je bij de verwerking. Bij de een kan de volgorde anders zijn dan bij de ander. Ook kan de tijdsduur per fase verschillen.
Elisabeth Kübler-Ross, heeft het rouwproces onderzocht. Zij beschrijft 5 fasen van rouw. Hieronder een schematische weergave die bijna overeenkomt met de fasen van Küblerr-Ross.
Fase 1. Paniek, geschokt en ongeloof
Je weet niet wat je ziet of hoort. Je denkt ‘ik droom, watgebeurt hier?’. Men wil/kan het gebeurde niet accepteren, ‘het is niet waar’. Deze fase ervaar je vaak als verlamming. Zelf werd ik lichamelijk ook niet goed toen de klant aan de telefoon zei; ‘we stoppen met de samenwerking’. Een draaiend gevoel in mijn buik, bijna kokhalzend.
Fase 2. Ontkenning
De struisvogel; je komt in een soort ontkenning. Zo van; ‘nee, dit hebben ze fout, ze vergissen zich, dit berust op een misverstand, dit kan niet’. Ontkenning is niet echt vruchtbaar. Vreemd genoeg zetten we dit wél in als een (tijdelijk) afweermechanisme (meer info over afweermechanismen, Ingeborg Bosch oa. Boek Herontdekking van het ware zelf). Er ontstaat een soort verlangen dat je de klok kunt terugdraaien. Terug naar vóór de vervelende situatie, zodat je mogelijk kunt bijsturen of andere acties ondernemen. Door deze ontkenningsfase (= afweermechanisme valse hoop) krijg je de tijd om weer tot jezelf te komen. In deze fase heb je nog de stille hoop. Deze geeft je de kracht geeft om te blijven geloven en door te gaan en zo als het ware de gebeurtenis ongedaan te maken.
Fase 3. Weerstand: woede, angst, schuld
Als het tot je is doorgedrongen (de waarheid), dan ontstaat er vaak boosheid. Het is mogelijk dat je deze woede op alles projecteert, dus ook op de omgeving die er niets aan kan doen. Vaak zijn dit de mensen die het meest van je houden. Het kan zijn dat je alle rede en logica even kwijt bent. Zelf noem ik dit het ‘gekwetste ego of het gekwetste kind (in jezelf). Je legt (even) de schuld volledig bij de ander. Je ziet je eigen aandeel nog niet of je wilt er simpelweg niet naar kijken. Vaak zit er achter deze boosheid de spijt, het verdriet en/of de angst verscholen. Het kan zijn dat je steeds de behoefte hebt om je verdriet te tonen. Ook kun je je schuldig gaan voelen, ‘had ik dit maar wel/niet gedaan of gezegd… dan was het nu anders geweest…’ Spijt komt na de zonde. In mijn situatie van wat niet gedaan of gezegd is, speelt vaak een rol. Op de bodem van het verdriet ligt vaak woede.
Sommige mensen doen echter het tegenovergestelde. Ze uiten hun boosheid of angst niet. Ze willen de buitenwereld óf zichzelf doen geloven alsof er niets aan de hand is. Redenen hiervoor kunnen divers zijn; je weet niet hoe je je gevoelens moet uiten, je wilt een ander niet met jouw problemen of angst opzadelen, je wilt je voor de ander groot houden, angst of onzekerheid dat mensen in je omgeving raar reageren, je schaamt je voor wat er gebeurd is, etc.
Marinus Knoope heeft een filosofie ontwikkeld (boeken de creatiespiraal en de ontknooping). Hij concludeert; wanneer je je emotie (zoals pijn, woede of angst) niet in volle omvang neemt kun je nooit echt genezen. Je blijft dan aan deze negatieve emotie verkleeft. Marinus omschrijft in zijn laatste boek 256 emoties en hoe je hier op een ander manier naar kunt kijken. Zijn advies en oplossing is om volledig in de emotie te gaan die je bezig houdt in plaats van erbij weg te lopen. De emotie blijft namelijk terugkomen, als een soort magneet.
Ik onderschrijf van harte zijn filosofie.
Fase 4. Aanvaarding, loslaten, accepteren
Het dieptepunt is nu bereikt. Vanaf nu is het weer omhoog klimmen vanuit het dal. Je bent er klaar voor om jezelf uit het dal te trekken. Het simpelweg zeggen; ‘ik ben er klaar mee, genoeg nu’ of zoiets als ‘het leven gaat door, gewoon vallen en weer opstaan’… is zeker niet voldoende. De aanvaarding moet merkbaar en zichtbaar zijn voor jezelf en je omgeving. Signalen waaraan je merkt dat je een situatie hebt geaccepteerd zijn o.a:
goed slapen, je wordt niet/minder emotioneel wanneer je aan de situatie denkt of erover praat, je lijf voelt ontspannen, je ademhaling is rustig. Anderen merken de verandering op.
Om in fase 4 te komen is zelfreflectie erg belangrijk. Jezelf vragen stellen is een signaal dat je op de goede weg bent. Niet alleen de antwoorden en conclusies op de vragen zijn helpend. Het feit dat je de dialoog met jezelf aangaat is al helpend. Enkele voorbeelden:
– Wat is mijn eigen bijdrage/aandeel in deze situatie?
– Wat is het allerergste wat nu zou kunnen gebeuren?
– Wat gaat er zeker nu niet gebeuren?
– Welke signalen heb ik gemist?
– Welk advies zou mijn beste vriend(in), held mij nu geven?
– Als alles zou kunnen, als er geen randvoorwaarden zijn, wat zou ik dan nu kunnen doen?
– Wat zijn de voordelen van deze vervelende situatie?
– Welke kleine stap kan ik nu zetten, wat kan ik nu ondernemen, wat al een beetje helpend zou
zijn?
– Ken ik iemand die in zo’n zelfde situatie heeft gezeten? Wat heeft hij/zij toen gedaan?
– Wat kan ik nu doen, welke hulpbronnen kan ik inzetten om te stabiliseren?
– Wat heb ik nodig om het te accepteren en los te laten.
Fase 5. Betrokkenheid: in actie komen, experimenteren
Hier ga je weer hoop krijgen. Langzaamaan pak je de draad weer op. Je kijkt niet meer terug maar vooruit. Je neemt je verantwoordelijkheid. Je komt weer in actie, je bent pro-actief. Hier ontstaan nieuwe ideeën, plannen en doelen. Je bent weer bereid om zaken aan te pakken en nieuwe dingen te leren. Je gaat weer andere dingen ondernemen.
Fase 6. Integratie en betekenis zoeken
Je hebt het achter je gelaten en een belangrijke ervaring rijker. Een bepaalde context (relatie, werk, vriendschap) krijgt weer meer of een andere betekenis. Je hebt nieuwe inzichten verworven, je bent wijzer geworden. Je gaat weer voordelen of mogelijkheden zien van je nieuwe gedrag of situatie. Je energie neem ttoe.
Het is mooi om op weg te zijn. Ik hoop je de volgende keer weer te ontmoeten. Op welke wijze dan ook. En weet: Veranderen heeft tijd nodig, doe het in kleine stapjes.
Rouwen is de pijn van verdriet of boosheid accepteren.