Wanneer je last hebt van stress of de gevolgen van trauma, bijvoorbeeld pijn of slecht slapen, dan bestaat er een enorm verlangen om hier vanaf te komen. Hierdoor kun je in een enorme valkuil stappen. Namelijk te intensief ermee bezig zijn, wat averechtse gevolgen kan hebben. Bij het behandelen van stress of trauma is het belangrijk om op de juiste manier om te leren gaan met over-activatie. Voorbeelden hiervan zijn: bevriezing, verlammen, overweldiging en dissociatie. Een van de belangrijkste aspecten bij TRE (Trauma and Tension Releasing Exercises®) is hoe je TRE veilig kunt toepassen. Zodanig dat je ook begrijpt en voelt wanneer je het ‘loslaten’ even moet afremmen of zelfs moet stoppen. Dit noemen we zelfregulering. Dit doe je door te leren welk ritme en tempo het beste bij jouw lichaam past.
Een voorwaarde om te ontladen is om uit de over-activatie te blijven tijdens het ‘trauma-loslatende trillen’. Je ontlaadt namelijk geen spanning tijdens een over-activatie, maar bouwt juist meer stress of verdoving op! Daarom is het belangrijk om vormen van traumarespons, zoals bevriezing, verlammen, overweldiging en dissociatie te begrijpen. Dan pas, in veiligheid, kan het trauma-genezingsproces zijn werk doen.
In dit artikel beschrijf ik hoe deze drie traumareacties aanvoelen en hoe we kunnen leren om vroeg op de ‘rem’ te trappen.
Hoe creëer je veiligheid bij trauma release, trauma verwerking?
Bij trauma ervaar je een situatie als overweldigend, je kunt niet meer op een gewenste manier reageren. Trauma kan ook je wereldbeeld verstoren. Jouw (spel)regels over hoe je met elkaar omgaat (zoals eerlijkheid, respect en rechtvaardigheid), lijken niet langer van toepassing te zijn. Waarom ik? Waarom overkomt mij dit?
Dit kan zelfs leiden tot een persoonlijke crisis en een hele ander kijk op de betekenis van het leven.
Een trauma kan ons in een heel primitieve staat van vechten of vluchten of dissociatie (verdooft, verlamd) brengen. Dit noemen over-activatie van ons zenuwstelsel. Vaak leidt dit tot hardnekkig automatisch beperkend gedrag. Zoals boosheid, angst of verdriet. Op een onbewust niveau scant je brein de omgeving dan onnodig als gevaar, wat je dan vaak als standje ‘alert’ ervaart. Zonder aanwijsbare reden wil je dan ergens van weg (vluchten), of je reageert te vurig (vechten) of je woord heel passief of voelt je verlamt. Dit beschrijf ik uitgebreid in mijn TRE boek.
Genezen van fysieke, emotionele en/of mentale gevolgen van trauma kan alleen maar door het lichaam weer te leren om te ontspannen, te kalmeren. De beste manier om deze primaire reacties van het brein te resetten, is om het lichaam op een rustige manier, in stapjes, weer vertrouwd te laten worden met zachtheid en veiligheid. Hierdoor kan het lichaam zich ontspannen in plaats van weer in een overlevingsstand te schieten.
Een eenvoudige en praktische manier om ons brein en lichaam weer te laten ontspannen is door het lichaam in een bepaalde tril-/schud frequentie te brengen. Dit noemen we TRE®, Tension and Trauma Releasing Exercises. Met deze methode is het vrij eenvoudig om het lichaam te bevrijden van stress en de gevolgen van trauma.
Alleen je kunt de oefening ook verkeerd uitvoeren en/of een TRE sessie te lang of te intens doen. Wat een averechts effect kan hebben. In plaats van meer ontspannen raakt het lichaam juist meer geactiveerd! Wanneer je TRE beoefent, is het daarom belangrijk om drie belangrijke aspecten van de traumareactie in het lichaam te begrijpen:
- bevriezen,
- overweldiging
- dissociatie.
Dit zijn allemaal vormen van over-activatie, waarbij het lichaam in een vlucht-, vecht- of immobiliteitsdynamiek schiet. Het is belangrijk om uit deze dynamieken te blijven. Pas dan kan ons zelfherstellend vermogen zijn werk doen, waardoor fysiek, emotioneel en/of mentaal traumaherstel kan plaatsvinden.
Interessant is dat niemand eigenlijk weet hoe trauma succesvol behandeld kan worden voor alle cliënten. We beweren niet dat TRE een geneesmiddel, een soort toverstokje is voor iedereen. Niets werkt altijd en voor iedereen, dat geldt voor elke interventie. Het behandelen van trauma is complex en het bewijs is onduidelijk. TRE is beperkt wetenschappelijk onderzocht, maar is wel onderbouwd met zeer goede theorieën, kent veel praktijkbewijs en heeft inmiddels veel enthousiaste voorstanders. Naar schatting hebben inmiddels meer dan twee miljoen mensen kennis gemaakt met TRE.
Wat is bevriezen?
Bevriezen is een vorm van immobilisatie. Het is een van de laatste redmiddelen die we hebben om te dealen met een overweldigende situatie. Het is het gevoel van verlies van contact met het lichaam, waarbij endorfine het ruggenmerg overspoelt en er een ‘afsluiting’ van gevoel ontstaat.
Vaak kan (een deel van) het lichaam van mensen in deze fase stijf worden, of juist heel slap (shutdown). In beide gevallen is het in ieder geval zo dat je lichaam niet ‘stroomt’. Het kan koud, tintelend of gevoelloos aanvoelen. Of delen van je lichaam lijken uitvergroot (bijvoorbeeld lippen, handen of voeten).
Wat is overweldiging, overspoeling?
In deze vorm van over-activatie gaat alles te snel of reageert je lichaam te heftig. Dit is de ‘vecht-of vlucht’-mobilisatiefase. Sterke emoties, sensaties, gevoelens of gedachten volgen elkaar snel op. De sensaties zijn dan te overweldigend om ze in het huidige moment te integreren. Wat voorbeelden: je denkt heel snel of onsamenhangend, je hebt de drang om heel snel te praten of struikelt over je woorden, je emoties worden onbeheerst, je begint heel snel of moeizaam te ademen of je lichaam gaat te heftig of onbeheerst bewegen.
Wat is dissociatie?
Deze term wordt vaak gebruikt door therapeuten en andere mensen in de geestelijke gezondheidszorg om een soort mentale terugtrekking te beschrijven. Het is de ervaring van tijdelijk verlies van contact met je gedachten, sensaties, gevoelens en/of omgeving.
Dissociatie wordt vaak uitsluitend gebruikt om het bewuste aspect van de immobilisatiereactie te beschrijven. Sterker nog, ‘bevriezen’ en ‘dissociatie’ beschrijven dezelfde neurologie. Héél stil worden en een gevoel van ‘dood spelen’ is hier de overlevingsstrategie. We storten in en sluiten ons af wanneer onze detectiesystemen (zintuigen en zenuwstelsel) een onontkoombare dreiging waarnemen. Je voelt je mogelijk verdoofd, alsof er een sluier tussen jou en de wereld hangt.
Het verwarrende aan dissociatie is dat het vaak een beetje dromerig kan aanvoelen. Vaak ook als een hele prettige sensatie. Soms kan het angstaanjagend aanvoelen of juist behoorlijk zweverig, wat een van de redenen is waarom mensen het soms verwarren met uitgebreide spirituele ervaringen.
Belangrijkste punt bij TRE: doe het zacht, zorgzaam en vertraagd.
Hierdoor voelt je lichaam zich veilig en heeft het de mogelijkheid om te begrijpen wat er gebeurt en zo op de juiste manier te handelen. Even pauze nemen bijvoorbeeld hoort hier zeker bij.
Kortom, bij elke vorm van trauma begeleiding, bijvoorbeeld TRE, is het belangrijk om te leren hoe je bevriezing, overweldiging en dissociatie zo snel mogelijk kunt doorbreken. Maar liever nog te voorkomen. Het motto is dus: Ga vroeg op de rem staan en geef je systeem de tijd om te reguleren, te stabiliseren en te integreren. Maar hoe doe je dit?
Dat is niet alleen lastig om op papier uit te leggen. Het is ook lastig om dit in eerste instantie zelf op de juiste manier toe te passen. Waarom? Om 2 redenen:
- Over-activatie kan zo snel gaan, dat het er vaak al is voordat je je hier bewust van bent.
- De meeste mensen schatten hun mate van activatie te laag in. Je gaat dus door met een TRE sessie, terwijl het lichaam allang behoefte heeft om te pauzeren of te stoppen. In mijn boek beschrijf ik dit als het magische 7-tje of de kleur oranje.
Wanneer je heel eenvoudig alle signalen van stress en over-activatie zou herkennen, dan zou niemand hier last van hebben! Toch?
Blijkbaar is het inzetten van ons natuurlijke zelf-herstel-mechanisme dus minder makkelijk dan gedacht wordt. Daarom is mijn advies; leer eerst de spelregels met betrekking tot zelfregulering en zelf heling. Wanneer je je eigen lichaamssignalen weer goed ervaart en weet wanneer je moet remmen, pauzeren of stoppen, pas dán kun je het zelf de rest van je leven toepassen. Hetzelfde als met (leren) fietsen dus. 😉
Met dank aan mijn TRE collega Steve Haines die mij goede input gaf voor dit artikel.
Wil je meer weten over TRE?
- Mijn andere artikelen over TRE kun je hier vinden.
- Mijn TRE boek: herstellen van stress en trauma kan je lichaam zélf!
- Kijk eens op www.TRE-Nederland.nl of www.TRE.Belgium.com voor een TRE-workshop of 1op1 begeleiding bij jou in de buurt.