Ontdek de verborgen oorzaak van stress – neuroceptie

Wist je dat je lichaam voortdurend signalen uit je omgeving oppikt zonder dat je het doorhebt? Dit onbewuste proces, dat neuroceptie heet, kan leiden tot stress en spanning zonder dat je begrijpt waarom. In dit artikel lees je hoe je dit fenomeen kunt herkennen en meer rust en balans kunt vinden.


Ontdek de verborgen oorzaak van stress – neuroceptie


Wist je dat je heel onbewust stress kunt oplopen? Een verklaring hiervoor is ‘neuroceptie’. Maar hoe kun je stress en activatie voorkomen als je niet weet waardoor je allemaal beïnvloed wordt? Stephen Porges, de grondlegger van de polyvagaal theorie, heeft de term neuroceptie bedacht. Hij omschrijft neuroceptie als volgt:


“Het vermogen van het autonome zenuwstelsel om subtiele signalen uit de omgeving waar te nemen en te interpreteren, zelfs zonder bewuste waarneming. Het verzamelt en beoordeelt constant informatie om zo te bepalen of een situatie veilig, neutraal of bedreigend is. Dit gebeurt op een heel onbewust reflexmatig niveau”.


Met andere woorden: je lichaam reageert continu op prikkels zonder dat je je hier bewust van bent. Bij het (onbewust) ervaren van onveiligheid schieten we in patronen van vluchten, vechten of verlamming (shutdown). Je kunt dus stress opbouwen en geactiveerd raken, zonder dit in de gaten te hebben! Anders gezegd: reageren op prikkels om het mentale bewustzijn heen.


Ons brein bepaalt, élke seconde van de dag, wat de beste manier van handelen is. Het is op een heel diep en onbewust niveau, continu bezig met: Is het veilig hier en kan ik ontspannen blijven óf is het (redelijk) onveilig en zet ik een verdedigingsmechanisme in (vluchten, vechten of zelfs de immobiliteit, shutdown)? Ons lichaam scant voortdurend allerlei prikkels:

  1. Wat gebeurt er allemaal in mijn lichaam en wat is de impact hiervan op mij?
  2. Wat gebeurt er allemaal in mijn directe omgeving en wat is de impact hiervan op mij?
  3. Wat gebeurt er allemaal tussen mij en de andere perso(o)n(en) in deze omgeving (interactie) en wat is de impact hiervan op mij?


Wellicht ten overvloede: dit alles gebeurt zónder bewustzijn! Je kunt dus stress en spanning opbouwen zonder dit in de gaten te hebben!


Belangrijke vraag over onbewuste stressprikkels

Hoe kun je stress en activatie voorkomen als je niet weet waardoor je allemaal beïnvloed wordt?


Dit is een cruciale vraag. Je kunt voor een belangrijk deel stress opbouw voorkomen in 2 stappen;
Stap 1: Inzicht krijgen in prikkels die onbewust tot stress leiden. Gaan begrijpen wat neuroceptie inhoudt is de sleutel. .
Stap 2: Éçht de tijd nemen om alles wat je ervaart in een situatie te onderzoeken. Dat kan alleen maar als je minder in je binnenwereld zit. Dus minder in je hoofd en meer in het hier en nu. Ik noem dit zintuiglijke scherpzinnigheid. Met al je zintuigen in het hier en nu zijn is hierbij zeer helpend, cruciaal zelfs. Concreet jezelf de 3 vragen over neuroceptie stellen:

  1. wat voel ik nu in mijn lichaam (bijvoorbeeld pijn of spanning), waar voel ik het en wat wil dit gevoel mij nu vertellen? Wat zou ik hiermee moeten doen?
  2. wat is er in deze ruimte/omgeving waardoor ik me …. (bijvoorbeeld onprettig, onrustig, opgejaagd) voel? Kan te fel licht zijn, teveel lawaai, te kleine ruimte, te warm/koud, etc.. Wat zou ik hiermee kunnen doen, wat kan ik aan de ruimte veranderen om minder gestrest te zijn?
  3. Wat gebeurt er tussen mij en de ander(en) waardoor ik gestrest raak? Bijvoorbeeld staan iemand te dichtbij, praat iemand te hard, vind ik de non verbale uitstraling vervelend, etc.. Vervolgens wat kan ik doen of zeggen om hier minder last van te hebben?


Zomaar wat voorbeelden die je onbewust (over-)prikkelen of bewust in de ontspanning houden:

  • Hoe trek je je schoenen aan? Staand en gehaast omdat je met je hoofd ergens anders bent? Óf rustig, zittend op een trap of een stoel?
  • Hoe zit je in een vergadering? Gespannen omdat je tegen het zonlicht inkijkt, of je buurman te dicht op je zit of je minst favoriete collega precies tegenover je zit? Óf was je als een van de eersten in de vergader zaal zodat je je favoriete plek kunt kiezen. Óf blijft je te dicht op je collega zitten of verschuif je je stoel een beetje?
  • Word je erg onrustig in de supermarkt omdat het te druk is en ga je tóch die drukke gang in? Waardoor je vaak ook meer naar beneden gaat kijken om minder prikkels binnen te krijgen. Dit lijkt helpend, maar je zenuwstelsel gaat op standje alert, waardoor de spanning in je lijf toeneemt en meer stresshormonen worden aangemaakt. Dit komt omdat je een belangrijk zintuig (zien, kijken) niet optimaal gebruikt om te analyseren of de omgeving veilig is. Óf kijk je wel goed om je heen en je bewust stil staat bij het feit dat je een keuze hebt om al of niet een drukke gang in te lopen. Je kunt je boodschappenlijstje ook in een andere volgorde aflopen, door eerst een rustigere gang uit te kiezen.
  • Blijf je je storen aan iemand die te hard praat op de afdeling, maar je blijft wel zitten en zegt er niks van? Óf zeg je er wel iets van? Óf heb je de mogelijkheid een andere werkplek te zoeken?
  • Negeer je pijn in je lichaam en ga je maar door óf doe je het wat rustiger aan of stel je iets wat langer uit. Je kunt wel geforceerd doorgaan, maar echt effectief is het niet.

Praktische voorbeelden van onbewuste stress

De voorbeelden zijn talloos. Tientallen keren per dag worden we geprikkeld zonder hier ons bewust van te zijn. Dit kan zich op verschillende manieren uiten. We gaan onszelf nog meer terugtrekken (vluchten), in onze schulp kruipen en de wereld om ons heen afsluiten (shutdown, immobiliteit). Of je gaat juist fel, geïrriteerd of boos reageren. Vaak ook tegen mensen die dit het minst verdienen. Bijvoorbeeld:

  • Als manager: Je kunt heel onbewust je medewerkers frustreren door te fel te reageren of je juist te veel terug te trekken.
  • Als partner: Je kunt heel onbewust je partner frustreren (en vice versa) of je te weinig laten zien omdat je moe bent of te druk in je hoofd. Wat vaak als desinteresse wordt ervaren.
  • Als ouder: Je kunt heel onbewust je kind frustreren (en vice versa).
  • Als docent: Je kunt heel onbewust je leerlingen frustreren (en vice versa).

Hoe zou de wereld eruitzien wanneer iedereen leert om minder stress op te bouwen?

Stel je voor hoe de wereld eruit zou zien als iedereen leert om minder stress op te bouwen. Minder stress leidt niet alleen tot een betere mentale en fysieke gezondheid, maar ook tot een productievere en harmonieuzere samenleving. Het verminderen van stress kan bijdragen aan minder ziekteverzuim, betere relaties en een algeheel gelukkiger leven.


TRE: Een oplossing voor (onbewuste) stress en spanning

TRE (Tension and Trauma Releasing Exercises) is een lichaamsgerichte methode waarbij het lichaam de gevolgen van stress en trauma kan loslaten (ontladen). Je kunt het overal doen, wanneer je wilt, en zowel staand, zittend als liggend.


TRE en neuroceptie zijn vrienden

Neuroceptie helpt je om in de toekomst minder stress op te bouwen, voorkomen dus. TRE helpt je om de bestaande opgebouwde spanning, stress en pijn te ontladen.

Wil je hier meer inzicht in krijgen en zeker ook meer handvatten om de negatieve patronen van neuroceptie te doorbreken? In het TRE-boek “Herstellen van stress en trauma kan je lichaam zélf” komen neuroceptie en de impact van stress op ons lichaam uitgebreid aan bod. Maar belangrijker nog, je leert hoe je eenvoudig minder stress opbouwt.

Wil je direct met TRE aan de slag?

Doe dan eens mee aan een TRE-workshop of maak een 1-op-1 afspraak.
Kijk op www.TRE-Nederland.nl of www.TRE-Belgium.com voor meer informatie.